Ustawa o przeciwdziałaniu marnowania żywności

Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności (Dz. U. z 2020 r. poz. 1645), zwana dalej: „ustawą”, weszła w życia z dniem 18 września 2019 r. Ustawa wprowadziła do istniejącego porządku prawnego rozwiązania określające zasady postępowania z żywnością oraz obowiązki sprzedawców żywności i organizacji pozarządowych w celu przeciwdziałania marnowaniu żywności oraz negatywnym skutkom społecznym, środowiskowym i gospodarczym wynikającym z marnowania żywności.

……………………………………………………………………………………………………………

Obowiązki wynikające z ustawy

1. Zawarcie umowy dotyczącej nieodpłatnego przekazywania żywności (art. 3 ustawy)

Sprzedawca żywności jest obowiązany do zawarcia umowy z organizacją pozarządową w zakresie nieodpłatnego przekazywania żywności spełniającej wymogi prawa żywnościowego. Umowa powinna w szczególności określać postanowienia dotyczące:

1) czasu i sposobu przekazywania żywności organizacji pozarządowej, a także rodzaju przekazywanej żywności, z przeznaczeniem jej na wykonywanie przez tę organizację zadań w zakresie określonym w art. 2 pkt 2 ustawy;

2) podziału kosztów odbioru i dystrybucji żywności pomiędzy jej stronami; 

3) przypadków, w których organizacja pozarządowa może zrezygnować lub odmówić odbioru żywności;

4) okresu obowiązywania umowy oraz odpowiedzialności stron za niedotrzymanie warunków umowy, w tym warunków wypowiedzenia.

W przypadku wypowiedzenia umowy, sprzedawca żywności jest obowiązany zawrzeć nową umowę najpóźniej w terminie 14 dni od dnia rozwiązania się umowy wypowiedzianej, jeżeli nie jest stroną innej umowy. 

W ustawie wskazano, że pierwszą umowę sprzedawca żywności jest obowiązany zawrzeć w terminie 5 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy (art. 18 ustawy).

2. Prowadzenie kampanii edukacyjno-informacyjnej (art. 4 ustawy)

Obowiązek prowadzenia kampanii edukacyjno-informacyjnej w zakresie racjonalnego gospodarowania żywnością oraz przeciwdziałania marnowaniu żywności został nałożony na sprzedawców żywności. Kampanie edukacyjno-informacyjne powinny być przeprowadzane co najmniej raz w roku przez co najmniej dwa kolejne tygodnie, w każdym dniu działalności jednostki. Kampanie edukacyjno-informacyjne mają być prowadzone wspólnie z organizacją pozarządową, z którą sprzedawca żywności zawarł umowę dotyczącą przekazywania żywności spełniającej wymogi prawa żywnościowego.

Na kampanie można przeznaczyć nie więcej niż 20% środków pochodzących z opłaty, zaś opłata za marnowanie żywności może zostać pomniejszona przez sprzedawcę żywności o koszty poniesione na omawiane kampanie.

3. Opłata za marnowanie żywności (art. 5 ustawy) 

Obowiązek ponoszenia opłaty za marnowanie żywności został nałożony na sprzedawców żywności. Opłata jest ustalana poprzez pomnożenie jednostkowej stawki przez masę marnowanej żywności. Podstawę obliczenia opłaty stanowi masa marnowanej żywności w kilogramach. Wprowadzono zasadę samonaliczania – obowiązany podmiot sam ustala wysokość opłaty i wnosi należną opłatę. Środki pochodzące z opłat przekazywane są organizacjom pozarządowym, z którymi sprzedawcy żywności zawarli umowy dotyczące nieodpłatnego przekazywania żywności. 

Opłaty nie ponosi się od 10% masy marnowanej żywności (podstawę obliczenia opłaty stanowi 90% masy marnowanej żywności w kilogramach). Ponadto art. 19 ustawy wprowadza okres przejściowy w zakresie obliczania opłaty za marnowanie żywności, zgodnie z którym, podstawą obliczenia opłaty w roku, w którym art. 5 wszedł w życie, stanowi 80% masy marnowanej żywności w kilogramach. 

Sprzedawca żywności jest uprawniony do pomniejszenia opłaty odpowiednio o koszty poniesione na prowadzone kampanie edukacyjno-informacyjne lub koszty wykonania umowy dotyczącej przekazywania żywności. 

Sprzedawca żywności, po ustaleniu wysokości należnej opłaty wnosi ją na rachunek bankowy organizacji pozarządowej, z którą zawarł umowę, do dnia 30 kwietnia roku kalendarzowego następującego po roku, którego opłata dotyczy. Jeżeli sprzedawca żywności zawarł umowę z więcej niż jedną organizacją pozarządową, opłatę dzieli między wszystkie organizacje proporcjonalnie do ilości odebranej przez nie żywności. W przypadku jednak, gdy sprzedawca żywności nie przekazał żywności żadnej z organizacji pozarządowych, przekazuje opłatę w częściach równych wszystkim organizacjom, z którymi zawarł umowę.

W przypadku niezawarcia umowy, sprzedawca żywności wnosi należną opłatę na rachunek bankowy wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej (dalej: WFOŚiGW), w którym znajduje się siedziba sprzedawcy żywności. Środki pochodzące z opłaty przeznaczane są na działania w zakresie przeciwdziałania marnowaniu żywności. W przypadku gdy wysokość całej opłaty nie przekracza 300 zł, opłaty nie wnosi się. 

Sprzedawca żywności ma obowiązek zamieszczania informacji o wysokości należnej opłaty lub o wartości żywności przekazanej organizacjom pozarządowym w sprawozdaniu finansowym przewidzianym przepisami ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2019 r. poz. 351, 1495, 1571, 1655 i 1680 oraz z 2020 r. poz. 568) oraz na swojej stronie internetowej, jeżeli ją prowadzi.

Środki pochodzące z opłaty mogą być wykorzystane przez organizację pozarządową na wykonywanie zadań publicznych w zakresie określonym w art. 2 pkt 2 ustawy, a także na pokrywanie kosztów administracyjnych, przy jednoczesnym założeniu, że na koszty administracyjne organizacja może przeznaczyć nie więcej niż 20% środków z opłaty.

4. Obowiązki sprawozdawcze (art. 7 i 8 ustawy) 

Organizacja pozarządowa jest obowiązana do przekazania sprzedawcy żywności pisemnej informacji dotyczącej wykorzystania środków pochodzących z opłaty w terminie do dnia 31 marca roku następującego po roku, którego dotyczy informacja.

Dodatkowo organizacja pozarządowa powinna składać do GIOŚ, pisemne roczne sprawozdanie o sposobie zagospodarowania otrzymanej żywności, zawierające dane o masie żywności otrzymanej od sprzedawców żywności oraz masie żywności, którą organizacja przekazała na rzecz potrzebujących, wraz z wykazem sprzedawców żywności, od których otrzymała żywność. Sprawozdanie należy składać do dnia 31 marca roku następującego po roku, którego dotyczy sprawozdanie.

Wzór ww. dokumentów został określony w rozporządzeniu Przewodniczącego Komitetu do spraw Pożytku Publicznego.

Sprzedawca żywności składa do WFOŚiGW na terenie województwa, w którym prowadzi działalność w zakresie sprzedaży żywności, pisemne roczne sprawozdanie o marnowanej żywności, które zawiera dane o całkowitej masie marnowanej żywności w danym roku oraz wysokości należnej opłaty wraz ze wskazaniem wysokości opłaty, która zostanie wpłacona do funduszu, do 31 marca roku kalendarzowego następującego po roku, którego dotyczy sprawozdanie. 

WFOŚiGW składa do GIOŚ, pisemne roczne zbiorcze sprawozdanie o marnowanej żywności zawierające dane o całkowitej masie marnowanej żywności przez sprzedawców żywności w danym roku oraz całkowitej wysokości należnej opłaty i wysokości opłaty wpłaconej do wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej wraz z wykazem sprzedawców żywności, którzy złożyli sprawozdanie, do 30 czerwca roku kalendarzowego następującego po roku, którego dotyczy sprawozdanie. 

Wzór ww. sprawozdań, zgodnie z art. 8 ust. 3 ustawy, określił w drodze rozporządzenia minister właściwy do spraw klimatu.

……………………………………………………………………………………………………………

Sankcje 

Niezłożenie ww. sprawozdań przez sprzedawców żywności oraz organizacje pozarządowe podlega karze grzywny (art. 9 ustawy). 

W przepisach art. 10–12 ustawy uregulowano zasady nakładania kar pieniężnych za niewykonanie obowiązków wynikających z ustawy. Kary pieniężne mają charakter kar administracyjnych i są wymierzane w drodze decyzji przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska właściwego ze względu na miejsce prowadzenia przez sprzedawcę żywności działalności w zakresie sprzedaży żywności. 

Kary pieniężne wnosi się w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja o wymierzeniu kary stała się ostateczna, na rachunek bankowy wskazany w decyzji. 

Sprzedawca żywności w przypadku niezawarcia umowy dotyczącej nieodpłatnego przekazywania żywności, podlega karze pieniężnej w wysokości 5 000 zł. W ustawie wskazano, że w przypadku gdy sprzedawca żywności wykaże, iż nie było możliwe zawarcie umowy dotyczącej nieodpłatnego przekazywania żywności z organizacją pozarządową wykonującą zadania w zakresie określonym w art. 2 pkt 2 na terenie powiatu, w którym prowadzi on działalność w zakresie sprzedaży żywności, to taki sprzedawca nie podlega karze pieniężnej. 

W ustawie określono również zasady nakładania sankcji dla sprzedawcy żywności za niewniesienie opłaty za marnowanie żywności. Kary pieniężne zostały określone poprzez tzw. widełki kwotowe. Jeżeli sprzedawca żywności nie wnosi na rachunek bankowy organizacji pozarządowej, z którą zawarł umowę (lub na rachunek bankowy WFOŚiGW w przypadku gdy nie posiada umowy z organizacją pozarządową) opłaty, wnosi ją w niepełnej wysokości albo nie wnosi jej w terminie, podlega karze pieniężnej w wysokości od 500 zł do 10 000 zł. 

Przy ustalaniu wysokości administracyjnej kary pieniężnej, wojewódzki inspektor ochrony środowiska uwzględnia ilość marnowanej żywności podlegającej wniesieniu opłaty, wysokość wniesionej w niepełnym wymiarze opłaty oraz liczbę dni opóźnienia wniesienia opłaty.

Jeżeli okoliczności sprawy i dowody wskazują, że podmiot, który popełnił naruszenie, dołożył należytej staranności, aby do naruszenia nie doszło, lub nie miał żadnego wpływu na powstanie naruszenia, a nastąpiło ono na skutek okoliczności, których nie mógł przewidzieć, wojewódzki inspektor ochrony środowiska odstępuje od wymierzenia kary pieniężnej, umarza postępowanie oraz zwalnia podmiot od wniesienia opłaty za okres do wydania decyzji o umorzeniu postępowania.

……………………………………………………………………………………………………………

Wskazówki dotyczące prawidłowego wypełniania sprawozdań

Sprawozdanie o marnowanej żywności

Sprawozdanie powinien złożyć sprzedawca żywności do WFOŚiGW właściwego ze względu na miejsce prowadzenia działalności w zakresie sprzedaży żywności. 

Co ważne: 

Uwaga! 

W przypadku niezawarcia umowy, o której mowa w art. 3 ust. 1, sprzedawca żywności wnosi, w terminie określonym w ust. 7, należną opłatę na rachunek bankowy WFOŚiGW, w którym znajduje się siedziba sprzedawcy żywności. 

W składanych sprawozdaniach w kolumnie II pkt E (wysokość należnej opłaty) należy wpisać wysokość należnej opłaty właściwej dla danego województwa - zawierającą wysokość opłaty przekazywanej na rzecz organizacji pozarządowej + wysokość opłaty przekazywanej WFOŚiGW (jeżeli w danym województwie są sklepy, które nie posiadają umowy).

Natomiast w pkt F (wysokość opłaty wpłaconej na rachunek bankowy wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej) w każdym ze sprawozdań należy wpisać wysokość opłaty, która będzie wpłacona na rachunek bankowy WFOŚiGW, której wysokość będzie właściwa dla danego województwa – która niekoniecznie będzie wpłacana na konto WFOŚiGW do którego składano sprawozdanie (w przypadkach gdy siedziba i miejsce prowadzenia działalności nie znajdują się w tych samych województwach). 

Ważne! Jeżeli wysokość należnej opłaty wynosi mniej niż 300 zł – należy w kolumnie II pkt E wpisać kwotę faktyczną (mniejszą niż 300 zł), a nie 0 zł. 

Sprawozdanie o sposobie zagospodarowania otrzymanej żywności 

Sprawozdanie powinny złożyć organizacje pozarządowe do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. 

Ważne! Sprawozdanie należy wypełnić uwzględniając żywność otrzymaną wyłącznie od sprzedawców żywności w rozumieniu ustawy. 

Sprzedawcami żywności w rozumieniu ustawy nie są restauracje, kawiarnie oraz zakłady produkcyjne. 

W wierszu IV pkt 1 sprawozdania (masa żywności otrzymanej przez organizację od sprzedawców żywności) należy wpisać masę żywności otrzymaną wyłącznie od sprzedawców żywności w rozumieniu ustawy. 

W wierszu IV pkt 2 sprawozdania (masa żywności przekazanej przez organizację na rzecz potrzebujących) należy wpisać masę żywności przekazaną, która uprzednio organizacja otrzymała od sprzedawców żywności w rozumieniu ustawy (a nie np. od restauracji i innych podmiotów niebędących sprzedawcą żywności w rozumieniu ustawy). 

W wierszu IV pkt 3 sprawozdania (wykaz sprzedawców żywności od których organizacja otrzymała żywność) należy wpisać wszystkie dane (również nr NIP/KRS/REGON – jeżeli taki posiada). 

Należy pamiętać, że jeżeli sprzedawcą żywności, który przekazał organizacji żywność, jest spółka prowadzącą sieć handlową składającą się z określonej liczby sklepów na terenie Polski i poszczególne sklepy nie posiadają podmiotowości prawnej i nie są wyodrębnionymi spółkami ani oddziałami – to jako sprzedawcę żywności należy wpisać spółkę - a nie poszczególne placówki. 

Natomiast w przypadku, gdy każdy obiekt handlowy stanowi samodzielną spółkę to każdy z tych obiektów handlowych jest sprzedawcą żywności i powinien zostać wymieniony w wykazie sprzedawców żywności. 

Sprawozdanie powinno zostać podpisane przez osobę upoważnioną do składania oświadczeń woli w imieniu organizacji pozarządowej.